Until the end of the world

Als je ergens in geïnteresseerd raakt, dan wil je er ook alles van weten. Zo raakte ik reeds een kleine tiental jaar geleden – time flies – verknocht aan U2’s muziek en het hele traject dat de band aflegde. Vandaag zijn Bono, The Edge, Adam Clayton en Larry Mullen Jr. supersterren die voor duizenden – zoniet miljoenen – fans zelfs geen halfgoden meer zijn, maar een echte goddelijke status hebben verworven. Zo erg zelfs dat de pers nog louter over Saint Bono praat. Maar goed, faam en eer zijn bijzonder relatief, zeker in deze onzekere tijden. Halfgoden draaien, al dan niet noodgedwongen, ook mee in het commerciële circuit, waar de fans hopen geld spenderen aan CD’s, DVD’s en concerttickets. Maar goed: koken kost geld en als je wil uitblinken, dan moet je daar een aardige duit voor over hebben.

Dit neemt niet weg dat ik altijd gefascineerd ben door mensen die iets te vertellen hebben en een deel van hun verleden in zich meedragen. Het Ierland van de jaren zestig, zeventig en tachtig, steeds de inspiratiebodem van de band, was het decor van een trieste en bloedige verdeelde samenleving. Frustraties, gemiste kansen en structurele marginaliteit waren er schering in inslag. Voor creatieve jongeren was er weinig toekomst. Als ze dan nog eens in hun jeugd werden geconfronteerd met het overlijden van een moeder, dan is het hek van de dam. Frustraties moesten op een of andere manier tot expressie komen. Bono en co zochten dat in de muziek. Na een ietwat aarzelende start slaagden ze er in om met behulp van hun gewiekste manager Paul McGuinness een platencontract te tekenen.

Meteen konden ze hun creativiteit de vrije loop laten gaan. Muziek als therapie: hun debuutalbum Boy gaat op veel plaatsen over hun opgroeien en de onzekerheid waar ze als twintigjarigen in terechtkwamen. Of de plaat doelbewust met dat idee werd gemaakt laat ik in het midden, maar de geschiedenis heeft alvast geleerd dat het een manifestatie van hun eigen identiteit was. Out of control was alvast duidelijk: “monday morning, eighteen years of dawning” […] “One day I’ll die, the choice will not be mine”. Het is natuurlijk absurd om een les U2-exegese te doceren – daar zijn zowaar boeken over gepubliceerd – maar hun teksten zeggen wel wat. Enkele platen verder zegt ook Sunday Bloody Sunday genoeg: “I can’t believe the news today, I can’t close my eyes and make it going away, …”. Het Ierland van de jaren zeventig, zeg maar…

U2 cultiveerde uiteindelijk dat militantisme en dat ging verder dan Ierland alleen. Het zal wel aan de aard van het beestje liggen, want toen ze vanaf het War-album (1983, met o.a. Sunday Bloody Sunday) ook in de rest van Europa én de Verenigde Staten doorbraken was het hek van de dam. Pride (in the name of love) en MLK waren een ode aan Martin Luther King, Bullet the blue sky een aanklacht tegen de grootscheepse wapenindustrie in de USA, Mothers of the disappeared ging over de Chileense moeders. Zo kunnen we er nog wel een tiental opnoemen, zoals Miss Sarajevo, Walk on, Peace on earth, Love and peace or else, New year’s day, …

Hoewel ze in de jaren negentig zichzelf heruitvonden met een totaal andere sound (de albums Achtung Baby, Zooropa en POP) bleven ze hun imago van sociaal geëngageerde groep trouw. De gigantische (of groteske?) Zoo TV- en Popmart-tournees waren niet enkel een parodie op de naderende 21ste-eeuwse samenleving, maar bleven ook voor politieke statements zorgen, met Zoo TV als hoogtepunt van de ironie. Nadien liepen ze wel een aantal keer met hun kop tegen de muur, maar dat veranderde de groep niet van karakter, zodat ze in de 21ste eeuw nog steeds hun relevantie blijven behouden.

Dat hun megalomanie soms wat potsierlijk overkwam was onvermijdelijk. Maar toch: je moet het maar doen, want ze hebben toch wel een aantal legendarische momenten achter de rug. Voor hun concert in Sarajevo in 1997 moesten ettelijke staakt-het-vurens worden gesloten om de karavaan van 100 vrachtwagens door te laten; vier jaar eerder hadden ze elke avond een satellietverbinding met de belegerde stad. Telkens deden mensen live hun verhaal over de wreedheden. Dat de band nadien naar het volgende nummer overschakelde en doorging met de show was op zijn minst gênant; het maatschappelijk engagement bleek ook onoverbrugbare grenzen te kennen. Of wat me persoonlijk nog het meest raakte: op een concert in Santiago (1998) werden tijdens Mothers of the disappeared moeders van verdwenen activisten door het regime van Pinochet aan het woord gelaten. U kan het hier bekijken.

Dit alles zorgt ervoor dat ik ook hun recente, twee jaar durende Vertigo-tournee, die zaterdag in Honolulu werd afgesloten, op de voet heb gevolgd. In elke stad op vier continenten hadden ze wel iets anders te vertellen en gebruikte Bono zijn audience ter promotie van zijn hogere doelen. Of hij als activist de juiste strategie hanteert wordt door sommigen betwijfeld, maar hij heeft er ten minste één: probeer zoveel mogelijk geld los te weken bij zij die er al dan niet legitiem over beschikken. Staatshoofden zijn daar de geschikte iconen voor. Bijgevolg werd Bono in zowat elk land waar de Vertigo Tour halt hield bij het respectievelijke staatshoofd ontvangen. Het is voor de wereldleiders natuurlijk ook mooi meegenomen om met hem op de foto te staan. Maar goed: je moet het toch maar doen. Bush, Blair, Chirac of Lula ontvingen de Ier met alle eer en glorie. Dat weerhoudt hen echter niet om ’s avonds Bullet the blue sky of Pride (in the name of love) te zingen…

Mijn U2 top-10:

1. Where the streets have no name (1987)
2. The fly (1991)
3. Hold me thrill me kiss me kill me (1995)
4. Elevation (2000)
5. Until the end of the world (1991)
6. Bullet the blue sky (1987)
7. City of blinding lights (2004)
8. Please (1997)
9. Love and peace or else (2004)
10. Vertigo (2004)

Albums:

1. Achtung Baby (1991, mijn topfavoriet aller tijden)
2. The Joshua Tree (1987)
3. How to dismantle an atomic bomb (2004)