Génération Martens

Toen de Franse ex-president François Mitterrand begin 1996 overleed verzamelden enkele duizenden jongeren op het Place de la Bastille in Parijs. “Nous sommes la génération Mitterrand”: de meesten onder hen hadden nooit een andere president bewust gekend. Deux septennats, zoals dat toen nog het geval was, van 1981 tot 1995. Iedereen die in de jaren tachtig en begin jaren negentig school liep zag de man elke avond op tv. Dat gevoel bekroop me vanmorgen toen ik hoorde dat Wilfried Martens overleden was. De premier verscheen ook bij ons elke avond voor de camera’s op het moment dat we leerden lezen en schrijven.

Gedreven door een gevoel van verantwoordelijkheid: Martens dichtte zichzelf een soort messiaanse rol toe en leefde er zijn ganse leven naar. Vlaamsvoelend zonder Vlaams-Nationalist te zijn: met zijn roep om een Vlaamse dag op Expo ’58 zette hij op een bescheiden maar niet onopgemerkte manier het streven naar respect voor taal en cultuur op de agenda. Radicaal zijn zonder alle structuren ongenuanceerd in vraag te stellen. Als CVP-Jongerenvoorzitter ging hij met de roep om federalisme, de gemeenschapsschool en progressieve frontvorming al wat verder, maar bleef respect hebben voor het institutionele kader. Hervormen door je zelf in de arena te begeven; Martens zou nooit in de Volksunie hebben gepast. Als partijvoorzitter en latere eerste minister hertekende hij het land in overleg met alle partijen. Ook met het noodzakelijke kunst- en vliegwerk, jazeker, want politieke revoluties zijn in dit land na 1830 nooit een doeltreffende oplossing gebleken. Met die vaardigheden op zak trok hij vanaf 1992 naar Europa en daar bleken ze van onschatbare waarde. Zijn legendarisch persoonlijk verantwoordelijkheidsgevoel dreigde af en toe wat karikaturaal te worden, maar toch: Wilfried Martens gebruikte tot zijn laatste snik al zijn talenten om aan een betere wereld te werken. Chapeau.

In 2006 ontstond een soort Martens-hype. De publicatie van zijn memoires, Luctor et emergo, zette de ex-premier weer volop in de schijnwerpers. Hij kwam in de ene tv-show na de andere en er werd in Gent zelfs een geprezen toneelstuk over zijn carrière opgevoerd. Martens was hot, Martens was voor heel eventjes terug. Na vijftien jaar afwezigheid in de Wetstraat was hij een soort enigmatische figuur geworden. Een dinosaurus uit de Belgische politiek die ver van de camera’s een schimmig Europees bestaan leidde. Dat betreurde hij vast en zeker, evenals zijn relatieve verdwijning uit het collectieve geheugen, maar genoot des te meer van de erkenning. Dat hij enkele jaren later nog tot tweemaal toe door Laken werd verzocht een depannage-opdracht uit te voeren deed hem weer helemaal verzoenen met het Belgische politieke bedrijf. De cirkel was rond. Eindelijk kreeg de elder statesman de waardering die hij verdiende.

Ik heb het geluk gehad om Wilfried Martens bij het verschijnen van die memoires te mogen interviewen. Voor Radikaal, het ledenblad van JONGCD&V, vroeg ik hem toen hoe hij in zijn ganse carrière het levend geweten van de partij heeft ervaren: van zijn Wonderbureau over de clash met de bureau’s-Eric Van Rompuy tot het blijvende Europese engagement van de jongerenbeweging. Zijn boodschap was klaar en duidelijk: “Elke generatie heeft een Wonderbureau nodig.” Steeds moeten de jongeren de beroepspolitici op hun verantwoordelijkheden wijzen.

Wij hebben geen Bastille om samen te komen. Het land dat hij hervormde om het te behouden heeft geen plaats waar noord en zuid en jong en oud samen iemand kunnen herdenken die voor ieder van ons wat heeft betekend. Maar we behoren wel tot dezelfde generatie die met Martens groot is geworden en via zijn persoon een beeld kreeg van hoe de wereld en het publieke forum functioneert.